2015 ий вӱдшор тылзын 24 кечынже Марий форум: шошо сессий эртыш. Ты гана Мер Каҥашын еҥже ден моло чолга марий (чылаже 100 утла еҥ) «Марий йылмым, тӱвырам да йӱлам аралыме пашаште тӱшкаувер йӧн-влакын надырышт (марий йылме дене савыктыме икымше газетын 100 ияш юбилейжылан)» теме дене мутланышт.

Форумым Марий Оньыжа Анатолий Иванов вӱдыш. Тудо тӱҥалтыштак «Марий Эл» газетыште лекше ойым шарналтыш: «Марий газет кинде дене иктак лийшаш…». Тыге, мыланна шоналташ жап толын шуын: марий газетым, журналым ме, марий-влак, огыл гын, кö налаш да лудаш тӱҥалеш?

1915 ий 4 февральыште шочмо йылмына дене икымше газет ош тӱням ужын. Тудо «Война увэр» маналтын, да тушто марла, татарла, удмуртла возеныт. Тылеч вара марий газетын лӱмжым шуко гана вашталтын. Ынде ме тудым «Марий Эл» семын палена.

100 ий жапыште шуко мо лийын. Теве Марий калыкын индеш Погынжо эртен. Кызыт ынде «Марий Эл», «Кугарня», «Чолман», «Ямде лий», «Йамды ли» газет-влак, «Ончыко», «У сем», «Пачемыш», «Марий сандалык – Марийский мир», «Кече – Солнышко» журнал-шамыч лектыт. Чылаже – 20 наре марий изданий. Марий Эл ТВ, «Марий Эл» ГТРК, Марий радио, Марий Эл Радио пашам ыштат. Пытартыш 20 ий жапыште марий сайт-влак лекташ тӱҥалыныт. Пример шотеш «Арслан» этнокультур интернет-журналым кондаш лиеш. Тудо марий-руш интернет-журнал семын икымше, да таче йырже сай командым чумырен, марий йылмым, тӱвырам аралыме да вияҥдыме шотышто ятыр кӱлешан проектым илышыш шыҥдара. Мутлан, «Арслан» пелен Самырык этножурналист школ пашам ышта.

Чыла тидын нергенак икымше оналмаш Валерий Мочаев тӱҥ докладыште ойлыш. Тудо палемдыш: «XX курым марий газет да журнал-влаклан шöртньö пагыт лийын гын, XXI курым шуко эҥгекым конден.Тираж-влак ятырлан иземыныт. Амалже тӱрлö. Тиде калык чот иземме да рушаҥме денат кылдалтын. ТУЙ — тӱшкаувер йӧн-влак — коклаште конкуренций кугемеш, Интернет уверым писын конда. Прессым шараш Россий почто оксам шуко налеш да жапыште кондашат ок вашке. Журналист пашалан ак волен. Журналистикыште паша лектыш иземын. А интернет-ТУЙ энтузиаст-влак кӱшеш таче илат».

Марий газетын 100 ияш лӱмгечыже да тудын ончыкылыкшо нерген «Марий Эл» газетын тӱҥ редакторжо Александр Абдулов каласкалыш.

Тиддеч вара мутланымашке ТУЙ (СМИ) вуйлатыше ден журналист-влак ушнышт. Вет чылажымат шотыш налын, марий ТУЙ-ым вияҥден колтыман!

Форум годымак Регион-влак кокласе Марий мер толкынын негыз кагазше (Устав) шотышто ойлышт. Эксперт советым вуйлатыше Юрий Русанов йодышым рашемдыш.

«Марий йӱлам вӱдымӧ паша радам» теме дене Мер Каҥашын да марий активын еҥже-влаклан туныктымо семинар лие. Тудым Марий Элын тӱҥ онаеҥже Александр Таныгин вӱдыш.

Историй шанче кандидат Никандр Попов семинарыште шинчыше еҥ-влакым шонкалаш таратыш. Тудо палемдыш: «Рвезе тукым рушаҥеш, марий культур мондалтеш…» Чынак вара тыге мо?

Тиде йодыш денак Республикысе марий тӱвыра рӱдерын пашаеҥже Галина Ласточкина, Шернур районын тӱҥ онаеҥже Вячеслав Мамаев, Мер Каҥашын еҥже-влак Олег Третьяков (Татарстан кундем) ден Анатолий Радыгин (Одо кундем) да «Кӱсото» книган авторжо, «Саскавий» ӱдырамаш ушемым вуйлатыше Ираида Степанова шке шонымашыштым ойлышт.

Чынак, йылме дене пырля йӱламат аралаш кӱлеш, тунам калыкнан ойыртемалтше сынже лиеш, да калыкна умбакыжат илаш тӱҥалеш. Чыла тиде пашаште ТУЙ ик эн тӱҥ верым налын шогышаш.

Автор: Эльвира Куклина.