Марий калыкын погынжо марте жап шуко кодын огыл. Тачысе кече марте мом ыштыме да мом эше ышташ кодын? Йодыш-влаклан Марий Элын тÿвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министржын алмаштышыже Галина ШИРЯЕВА вашешта. Интервью «Марий Эл» газетыште лектын.

— Галина Степановна, марий калыкын X погынжым ямдылыме да эртарен колтымо шотышто мо ышталтын?

— Марий погын ныл ийлан ик гана эртаралтеш. Марий-влак — самырыкшат, илалшыжат, мер пашам ыштышыжат, ыштыдымыжат — тиде погыныш логалашак тыршат. Тыгай кумыл, очыни, теве мо дене кылдалтын: нуно шочмо калыкышт нерген шонат, тудын ончыкылыкшо верч тургыжланат. Поснак Марий Эл деч öрдыжтö илыше-влак тышке толынак кайынешт.

Тачысе кечылан вес регионлаште, марий-влакын тÿшкан илыме кундемлаштышт, погынымаш-влак эртеныт, делегат ден эскерыше-влак сайлалтыныт. Ик пресс-конференций лийын, республикысе оргкомитетын заседанийыжым ик гана эртарыме, кокымшыжо 25 мартыште лиеш. Тылеч посна Мер Каҥашын президиумжо, активше да пашаче группыжо-влак чÿчкыдын вашлийына. Ныл пашаче группым ыштыме: тÿвыра программылан, уверым шаркалымымылан, оргтехнике ден савыктыме пашалан вуйын шогышо, тыгак тÿрлö документым, резолюцийын проектшым ямдылыме, секций-влакын пашаштым виктарыше, делегат ден эскерыше-влакым сайлымылан вуйын шогышо (тиде сомылым Мер Каҥаш шукта). Погын деч ончыч эше кок пашаче группо лиеш: иктыже транспортлан вуйын шогаш тÿҥалеш, весыже – волонтёр ден куратор-влаклан. Волонтёр-влакын спискышт ышталтеш, тушко кумылан-влак ушнен кертыт. Тидлан 1 апрель марте республикысе Марий тÿвыра рÿдерыш шке кандидатурым темлаш лиеш.

— Пресс-конференцийыште Российын 21 регионышкыжо (марий-влак шагалрак илыман кундемлашке) официальный серышым колтымо нерген ойленда ыле. Кушеч вашмут пурен да погыныш мыняр марий еҥ толаш кумылым ончыктен?

— Серыш-влакым Российын тÿрлö регионлашкыже, национальный йодышлан вуйын шогышо органыш колтенна. Тачысе кечылан Ростов область, Красноярск ден Краснодар кундемла гыч вашмут толын — нунын деке марий-влак кокла гыч иктат лектын огыл. А теве Саратов область гыч ик еҥ толшаш — тудо регионышто финн-угор калык-влакын пашаштлан вуйын шога. Весат куандара, Украина гыч кок делегат толеш, да тыгак тений икымше гана Крым гыч марий-влак толаш кумылан улыт. Моло кундем гыч кызытеш увер уке.

— Окса йодыш, очыни, эн неле. Марий погын могай окса дене эртаралтеш?

— Погыным кызытеш республикын бюджетше кÿшеш эртарена. Кодшо ий мучаште ме Калык-влак дене пашам ыштыме шотышто федеральный агентствыш серышым колтенна. Вашмут толын – нуно мыланна Национальный политике шотышто федеральный агентствын регион-влак коклаште эртарыме программе-влак конкурсыш ушнаш темленыт (кугыжаныш программе 2013 – 2018 ийлан ышталтын). Тушко документым колтымо. Март мучаште конкурсым иктешлат — сеҥышыш лектына гын, мыланна федеральный субсидийым пуат. Тылеч посна X марий погыным эше Марий Элын 100 ияш лÿмгечыжлан пєлеклалтше паша планыш пуртенна.

— Интернетыште погын шотышто моткоч кумдан каҥашат. Тендан шонымаште, тиде мо дене кылдалтын: марий-влак мер илышыште чолгарак лийыныт, нуно шке праваштым аралынешт але …?

— Икымше. Марий калык мер паша деч öрдыжтö ынеж код, тудо «айда йöра» манын ок шоно – тиде сай. Тиде марий еҥын чолга граждан позицийжым ончыкта. Критике, манына, кÿлеш, тудо лийшаш. Но … йöрдымö койыш деч посна. Кокымшо. Интернетыште кызыт утыждене уда койыш палдырна: мер пашаеҥ-влак ÿмбаке лавырам «кышкат», икте-весым лÿмдылыт, титаклат. Кычкыркалыше еҥ-влаклан каласыме шуэш: тынар чолга улыда гын, темлыза, толза да ышташ полшыза. Калыкнам аклена гын, молан икте-весынам огына пагале? Тидлан кöра мер паша деч шукыштын чонышт йÿкшен кертеш. Кумшо. Тÿрыс уверым, очыни, жапыштыже пуымо огыл. Тидат амал лийын кертеш. Мыйын шонымаште, Интернетыште каҥашымаш – ыштыме пашан ик могыржо веле.

— 14 апрель марте эше мом ыштен шуктыман?

— Погын дене кылдалтше документ-влакын проектыштым ямдылыман, ÿжмаш-влакым колтыман. Тылеч посна IX погынын материалже, марий газет-влакын погынлан пöлеклалтше номерышт да «Марий сандалык» журнал лекшаш улыт. Делегат, эскерыше ден уна-влаклан поян тÿвыра программе ышталтеш: марий спектакльым, мюзиклым, оперым, музей-влакым ончыкташ да Йошкар-Ола мучко экскурсийым эртараш шонена, савыктыме продукцийым ятыр ямдылена.

— Погын деч мом вучеда?

— Сай лектышым. Кажне погын деч вара марий калыклан мо-гынат ышталтеш. Пытартыш погын-влак деч вара, мутлан, Марий Эл радио пашам ышташ, «Марий сандалык» журнал лекташ тÿҥальыч. Тений кум секцийыштат, моткоч кÿлешан да пÿсö йодыш-влакым тарватена: «Еш да марий йылме», «Марий йÿла (юмыйўла радам, марий пайрем, тÿвыра, усталык, сымыктыш), «Самырыктукым да тачысе саман». Тыгак кок «йыргешке ÿстел» йыр мутланымаш лиеш: «Россий кугыжанышым пеҥгыдемдымаште марий калыкын рольжо» (Марий Элын 100 ияш лÿмгечыжлан пöлеклалтеш) да «Марий мер толкынын ончыкылыкшо» (I марий погынын курымаш лÿмгечыжлан пöлеклалтеш). X погын деч варат сай лектыш лиеш манын ÿшанем.

Алевтина КУЗНЕЦОВА мутланен.
Налме вер: http://gazetamariel.ru.