Финиш. 14 кылмын перепись официально петыралте. Мыланем гын тудо 10-шо кылмын пытыш.

Аллегорий сӱрет тыгае. Асфальт корнышто «семёрко» дене кудалам. Скорость кугу огыл, правилым ом нарушатле. Но ала-молан мыйын ончылнем гаишник ош-шеме пашкарже дене южым удырале — шого! Лектым — ончылнем гаишник огыл, а «Маристатын» пашаеҥже: «Сдайте планшет переписчика». «В чём дело? У меня около 40% не-до-переписано, самые горячие деньки уходят». «Полагаем, у Вас сбой в программе. Надо проверить». Мом ыштет, сдатлышым. Эрлашыжым контролёр-бригадирем каласыш: «Тыланда планшетым огыт пӧртылтӧ. Каныза». Вот те на! Тугеже штабной-влак шке кошташ тӱҥалыт але вес йӧным муыт?! Мужедаш веле кодеш. 12 кылмын приказ тольо: «Всем переписчикам сдать планшеты, коробки и удостоверения». Паша пытыш. Кок кече (13-14) яра кодо. А Йошкар-Олаште, кузе мый палем, показатель-кӱкшыт сайжак огыл. Ик тӧра, манеш, 8-9 кылмын каласен: «Судя по количеству переписанных, Йошкар-Ола есть посёлок городского типа».

Тид деч вара ЧОТ-ШОТлан ӱшанаш лиеш мо?

Тиде кампанийым мый шотдымылан шотлем. УРА олмеш УДА кычкырман.

«Маристат» тӱҥалтыштак ӧрыктарыш. Шошым мый лично оласе администраций йодмо почеш шке группым погенам ыле. Шым еҥ. «Маристат» гыч тудым ӱштыльыч: «У нас перебор. Оставим только одного. Директор за Мочаева просит». Шыжым, идым / сентябрь тӱҥалтыште вес мурым мурат: «Переписчиков не хватает, посылайте знакомых». Тидым ойлышо ӱдрамаш ЧОТ экватор годым паша гыч кораҥын (куржын). «Маристат» тунеммашым начарын организоватлен. Кок кечаш занятийым увертарышт, мый гын кок шагат гына лийынам, да тудыжат айда лийже эртыш. «В трудных ситуациях включайте творческое начало», мане очкиян пӧръеҥ. 111 лышташан А4 форматан инструкций, 15 лышташан «Тесты для физических лиц, привлекаемых к сбору сведений о населении на районом и полевых уровнях» (районном – кок Н дене возыман ыле, Москваште тидымат огыт пале ала мо). Чыла тидым занятийыште тӱен-тӱен пуыман ыле. Уке, ыш лий.

Садлан, чылажымат шке вач тунемаш логале.

Анкетыш 40 йодышым пуртымо. Кок блок: айдеме да пӧрт. Кокымшо блок уто гае чучеш. Домоуправленийыште чылажат лийшаш: могай пӧрт, кунам чоҥымо (айдеме кузе шарна чоҥымо идалыкым? А варарак илаш толшыжо огешат пале), мыняр пӧлем, мыняр «квадрат» да т. м. Уто паша. Переписчик чылажымат документым ончыде воза, йоҥылыш шукемеш.

«Айдеме» блокышто «Используете ли Вы его в повседневной жизни?» йодыш уло. Тудо руш йылме нерген. Очыни, тудым Кавказ калыклан пуртымо. А Йошкар-Олаште илыше айдеме йодышлан ӧрын шога: «Как же без него?!».

Мутат уке, 40 йодышым переписчик пуен ок шого, уке гын ваштареш шогышо айдеме ноя. Тӱҥ йодыш-влакым пуен, ятыржылан шке вашешташ лиеш (второй ответ есть следствие первого). 5-7 минутышто пачер да еҥ-влак нерген возен шукташ лиеш. Тидлан планшет пеш йӧнан. Тыште регион-влак, населённый пункт-влак, кажне ялын, посёлкын, олан уремжым да пӧртшым ончыктымо. Тиде прогресс.

Кумшо задаче, кудым мый тӱҥалме годым шынденам ыле: пален налаш кузе оласе калык ила, тудо задаче ыш шукталт. Оза пачерыш пурта гын, мый вигак табуреткым йодам, омса воктен шинчаш. Тыге писынрак лиеш, да мыйже ботинке дене улам, лавырам пуртен кертам. Шукынжо вашешташ площадкыш лектыт. Мый тошкалтышыш шинчам да планшетыш вигак перкалем. Тыгай деч вара — кӧ кузе ила – каласаш йӧсӧ. Илат! Олаште – тиде ялыште огыл – цивилизаций, однако. «Пундаш» еҥ-влакым ужын омыл. Ала нуно пачерым почын огытыл?! Вет мый участкым кок гана шерын лектынам. Ласточкина Галина, мыйын пашаче йолташем, тудо ала-кӧжлан 4-5 гана тӱкален. Мемнан участкыште пердовикыш лектын. Галя кертеш!

Иктешлымаш. Калыкым тыге шотлаш шотлан огеш тол. Шке кумыл дене (добровольно) шотлымаш чын сӱретым огеш кондо. 100 % калыкым ушыман, тунам веле чыныш лектына. А кузе тыгайыш шуаш КУГЫЖА шонышаш. Тудын кидыште чыла йӧн уло.

Мочаев Валерий, оналмаш