18 ноябрьыште Озаҥ оласе Калык-влакын Келшымаш пӧртыштӧ Татарстан Республикыште марий-влакын калыкле-тӱвыра автономийжын визымше погынжо эртен. Тушто 12 район гыч делегат-влак лийыныт. Тиде кечынак Озаҥ оласе марий-влакын чумырымо НКА-н 25 ияш лӱмгечыжым палемдыме.

«Те супер улыда, марий-влак!»

Ныл шагат утла шуйнышо погын жапыште саламлыме шомакат лийын, мер пашаште шумо сеҥымаш да лекше тӱрло йодыш нергенат икте-весым умылен шыман кутырымо. Нуным делегат-влак веле огыл, а толшо уна-влакат палемденыт. Марий Эл гыч кугыжаныш кучем, мер ушем-влакын вуйлатышышт лийыныт. Тиде – Марий Эл Республикын Тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министрын алмаштышыже Галина Ширяева, «Российысе марий-влак» ФНКА мер ушемым вуйлатыше, Россий Президент пеленсе калык-влак кокласе кыл шотышто Советын еҥже Лариса Яковлева, Оньыжа Эдуард Александров. Нуно чолга марий-влаклан мер пашаште чулымлыкым ончыктымыштлан, марий тӱвырам, йылме ден йӱлам арален шогымаште, нуным кушкын шогышо тукым коклаште шарен шогымылан Тауштымашым кучыктеныт.

Татарстан Президентын кӧргӧ политик йодыш дене департаментын национальный политикым шыҥдарыме шотышто управленийым вуйлатыше Данил Мустафин, ТР-ын калык-влак Келшымаш пӧрт директор Ирек Шарипов лийыныт да республикыште марий-влак илыман кундемыште кучем велым ыштыме паша да ышталтшаш сомыл дене палдареныт.

Татарстан кундемысе марий-влакын калыкле-тӱвыра автономийым вуйлатыше Олег Третьяков НКА-н кум ияш пашаж дене палдарен, кучем дене пырля марий ялам. Школым арален кодымо да моло йодышымат нӧлталын. Автономий вуйлатышын алмаштышыже Людмила Мусихина Озаҥ олаште марий тӱвырам вияҥден кодымо, ола условийыште мер пашам шуктымо нерген каласкален. Татарстанысе калык-влак Ассоциацийын исполкомжым вуйлатыше Николай Владимировын «Те супер улыда, марий-влак» манмыже мер пашаеҥ-влакым ончыкыжым утларак виян пашам ворандарен колташ кумылаҥден.

Татарстан кундемысе НКА-м угычын Третьяков Олег Александровичлан вуйлатыш ӱшаныме, а тудын алмаштышыже сомылым Мусихина Людмила Ивановна шукташ тӱҥалеш.

Ямбердовын ончерже — Озаҥ марий-влаклан пӧлек

Келшымаш пӧртын администрацийжын тыршымыжлан кӧра тиде кечынак Российын сулло художникше Иван Ямбердовын персональный ончерже почылтын. Ширяева Галина Степановна сӱретчын илыш корныжо да творчествыже дене палдарен. ТР-н сымыктышын сулло деятельже, сылныктыш Россий академийын член-корреспондентше Фиринат Халиков, ТР-н сымыктышын сулло деятельже Розалина Шагеева марий сӱретчын пашажым кӱкшын акленыт. Палемден кодыман, Ямбердов ончерыш 29 пашажым луктын.

Тале марий-влакым шарналтеныт

Озаҥ ола эше кок-кум курым ончычак марий калык кокла гыч ончылъеҥ-влакым куштымаште кугу сомылым шуктен шоген. Лач тыште икымше марий почеламут шочын да савыкталтын, икымше марий журнал, газет лектыныт. Марий автономийым ыштыме нерген мутланымаш лач тиде олаште лийын. Тыште, Архангельский шӱгарлаште, кумлымшо ийлаште репрессийын оравашке логалше тале марий еҥ-влакым тӱшка шӱгарлашке тойымо. Кудыжым лӱеныт але…

Тиде шӱгарлаште 1998 ий 30 октябрьыште Озаҥ оласе администраций «Мемориал» обществын йодмышт почеш лу стелым шогалтен, тушан 2760 репрессийыш логалше да ты шӱгарлаш тойымо еҥ-влакын лӱмыштым возымо. Марий-влакынат тушто лӱмышт уло. Тиде 20 курым тӱҥалтыште марий калыкын ушемжым почмаште шогышо, Марий автономный областьын икымше вуйлатышышт, шанчызе, сылнымутчо-влак: Петров Иван Петрович, Эшкинин Андрей Карпович, Голубкин Георгий Иванович, Мухин Владимир Алексеевич (Сави) да молат. Чылаже тыште, стелыште возымо дене келшышын, 15 еҥын лӱмжым муаш лиеш. Нуным шарналтен, да Озаҥыште илыше марий ден Марий Эл гыч мийыше делегацийын еҥже сортам чӱктеныт, пеледыш аршашым пыштеныт.

— Тале марий калыкнан эргыже-влакым шарнен илаш тӱҥалына, — каласен Галина Степановна Ширяева.

А Келшымаш пӧртыштӧ погын шке пашажым шуэн. Пайрем концертыште Озаҥ оласе «Лай мардеж» ден «Озаҥ марий» ансамбль-влак, районласе марий фольклор коллектив-влак шке мастарлыкыштым ончыктеныт, посна мурызо-влакат пайрем кумылым пуртеныт.

Тиде кечын фойеште Звенигово районысо калык усталык пӧртын ямдылыме марий тувырым, шийаршашым да моло ӱзгарым налын кертын. Тыгак Набережные Челны да Йошкар-Ола гыч амалкалче-влак пашаштым конденыт.

Погын сай кумыл дене эртен. Ӱшанена, марий калык шке пашажымат, мер сомылжымат умбакыжат ворандарен колта.

Раисия Николаева,

Мер Каҥашын еҥже.

Авторын фотожо.