2017 ий шыжа / октябрь тылзын 13-шо кечынже Пошкырт кундемын Янаул район Тумна селаште Марий калыкын икымше погынжылан 100 ий темме вашеш мероприятий-влак лийыч.

Ме палена: марий просветитель Валериан Васильев-Ӱпымарий лач ты селаште 1902 ийыште шочын. Марий калыкын икымше погынышто лиймыж годым Валериан (шочмо лӱмжӧ Темьян) эше самырык лийын, Озаҥысе учительский семинарийыште тунемын. Тыгай патриот койыш самырык тукымлан сай пример да нуным чолга лияш таратышаш. Чыла нине факт-влакым марий калык шке палышаш да кушкын толшо ӱдыр-рвезе-влаклан намиен шуктышаш.

Ты шонымаш денак «Марий калыкын историйыштыже Валериан Васильевын надырже» «йыргешке ӱстел» эртаралтын. Тумна селашке Уфа, Бирск, Янаул олалаште, Мишкан, Калтаса, Балтач, Пӱрӧ, Янаул районлаште илыше чолга марий еҥ ден мер пашаеҥ погыненыт ыле. Мероприятийым чолга марий еҥ, пошкудо Рабак ялыште илыше да тусо озанлыкым ятыр жап вуйлатыше, Мер Каҥашын еҥже Гайсин Александр Яковлевич чумырен, верысе администраций, спонсор-влак дене кутырен келшен.

Пошкырт кундемыш Марий Эл гычат кум еҥан делегаций миен. Тиде — республикысе тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министерствын тӱҥ специалист-экспертше Чемышев Михаил Валерьевич, В. М. Васильев лӱмеш МарНИИЯЛИ-н кугурак шанче пашаеҥже Попов Никандр Семёнович да «Кугарня» газетын корреспондентше Терентьева Эльвира Аркадьевна.

Эн ончыч мероприятийыш погынышо-влак Васильев лӱмеш тоштер-пӧртыштӧ лийыныт. Кум пӧлеман полатыште экспонат-влак нерген Тумна школын туныктышыжо Гильмитдинова Елена Максимовна каласкалыш. Тушто ик пӧлемже учёныйын илышыж ден пашажлан пӧлеклалтын. Ты кундемыште Васильевын илыш-корныжым, шуктымо сомылжым, тукымвожшым палдарыше ятыр материал погалтын.

Вара мероприятийын участникше-влак тоштер-пӧрт ончылан ныл ий ончыч Валериан Васильевлан шогалтыме бюст воктеке пеледышым пыштеныт да Тумна кыдалаш школыш тӱшкан ошкылыныт. Тыште 2015 ийыште марий йоча-влаклан кок пачашан волгыдо кугу полат чоҥалтын. Уна-влак, марий ӱдыр-рвезе-влакын кушталтымыштым ончымеке, лач школысо кабинет-влакым, спортзалым ончал савырненыт.

«Йыргешке ӱстелым» Башкортостан Республикысе «Эрвел Марий» национал-тӱвыра автономийым вуйлатыше, Мер Каҥашын еҥже Бикмурзин Павел Исадыкович вӱдыш. Эн ончыч тысе эрвелмарий-влакын илышышт, пашашт нерген кӱчыкын шке палдарен. Вара ты шотышто каласкалаш Янаул ола шотан илемым вуйлатышын алмаштышыже Миндиярова Гаухар Ясавиевналан мутым пуыш. Тыгак районысо тӱвыра паша нерген культур управленийын организационно-методический рӱдержым вуйлатыше Соснина Марина Юрьевна палдарыш. Районысо марий йылмым туныктышо-влакын методобъединенийыштым вуйлатыше Андарьянова Джанна Павловна йоча-влаклан марий йылмым туныктымо пашам радамлен да тыште чыла марий икшыве шочмо йылмым тунемеш манын ӱшандарен.

«Йыргешке ӱстелын» ик эн тӱҥ сомылжо — Валериан Васильевын илыш-корныж да пашаж нерген доклад-влак дене палыме лиймаш. Учёный нерген Башкортостанысе М. Акмулла лӱмеш кугыжаныш педагогике университетын профессоржо, философий науко доктор Иванова Оксана Михайловна каласкален. Васильев лӱмеш МарНИИЯЛИ-н пашаеҥже, историй шанче кандидат Попов Никандр Семёнович лӱмлӧ еҥнан илышыж гыч у факт-влак дене палдарен, тудын илышыжым, пашажым утыр шымлаш ӱжын, лӱмешыже шочмо Тумна селаштыже Васильев лудмаш але конференцийым кок идалыклан ик гана эртараш темлен. Тиддене погынышо калык да верысе район администрацийын еҥже-влакат келшеныт.

А вара уна-влак Тумна школын актовый залыштыже марий тӱвыран фестивальжым аклен кертыныт. Тыште Янаул районысо марий коллектив-влак шке мастарлыкыштым ончыктеныт да пайремлан ямым пуртеныт.

Аку.