Марий Мер Каҥаш вуйверын еҥже

Иксанова Лидия Геннадьевнан докладше гыч

тӱҥ тезис-влак
(Йошкар-Ола, 2018 ий, 3 кылме / ноябрь)

Марий Элысе туныктыш тӧнеж-влакыште
марий йылмым туныктымо шотышто

Тӱняште 6700 наре кутырымо йылме уло. Кажне 14 кечыште ик йылме йомеш, маныт. Теве, мутлан, кетский йылме эркын дене йомеш. Тиде йылме дене улыжат кок шӱдӧ наре еҥ мутлана.
А марий йылмым мо вуча? Марий Элыште илыше-влакын шонымашыштым иктешлаш гын, теве могай вашмут лектеш:
— Ача-ава-влак марий йылмын кӱлешлыкшым огыт уж.
— Карьере тошкалтыш дене кӱзымаште тудо ок полшо.
— Марий йылме йӧсӧ.
— Руш-шамыч маныт: марий-влакат шке йылмыштым огыт тунем, ме же молан тунемшаш улына?
— Вуйлатыше-влакат марий йылмым огыт тунем.
— Да тулеч молат.
Федералысе закон шке ойырен налме (добровольность) нерген ойла. Пытартыш ийлаште Марий Элысе тунемме тӧнежлаште ятыр вашталтыш лийын. 2016 ийын 119 тӧнеж вич паша кечан графикыш куснен. «Пятидневке» манмыш ныл район гына куснен огыл (Курыкмарий район, Куженер район, У Торъял район, Параньга район). Вич кечан тунемме арняш куснымаш тунемме планым шыгыремдымашке конден. Ынде школлаште кугыжаныш марий йылме да ИКН предмет-влакым интегрированно (пырля) туныктат.
Марий йылмым 240 школ гыч 226-жо тунемыт. Нунын кокла гыч 89 школышто марий йылмым да литературым шочмо йылме семын тунемыт. 115 тунемме тӧнежлаште марий йылме кугыжаныш йылме семын тунемалтеш, 59 тӧнежыште – марий йылме ден ИКН предмет-влакым интегрироватлыме. Вич школышто татар йылме да литературым туныктат. Ныл Йошкар-Оласе школлаште марий йылме йӧршеш ок туныкталт.
2016-2017 тунемме ийым налаш гын, марий йылмым шочмо йылме семын 8330 йоча тунемын, кугыжаныш йылме семын – 37800. 46513 еҥ ИКН предметым тунемын.
Могай сӱрет йочасадлаште?
2014-2015 тунемме ийын марий йылмым 8310 йоча тунемын — тидыже 22,7%.
2015-2016 тунемме ийын марий йылмым 6866 йоча тунемын – тидыже 18%.
2016-2017 тунемме ийын марий йылмым 6341 йоча тунемын – тидыже 16,9%.
Кум ий жапыште марий йылмым тунемше-влак 5,8% -лан шагалемыныт. Каласыман, Марий Элыште 29 йочасадын 102 группыжо национальный семын пашам ышта. Тушко чылажге 1898 йоча коштеш.

2017 ийын школлаште марий йылмым туныктымо да
тунемме нерген информаций

24 майыште Йошкар-Олаште Марий Элысе Виктер пеленысе Кугыжаныш йылме шотышто комиссийын заседанийже эртен. Тушто кугыжаныш йылме-влакым илышыш кумдаҥдыме шотышто йодыш-влакым лончыленыт.
Тушто Марий Элысе туныктыш да шанче министр Наталья Васильевна Адамова марий йылмым туныктымо да тунемме нерген палдарен. Министрын мутшо почеш республикысе 98,3% школлаште марий йылмым туныктат. Нунын кокла гыч 89 школышто марий йылмым да литературым шочмо йылме семын туныктат. 115 школышто марий йылмым кугыжаныш йылме семын туныктат. 59 школышто кугыжаныш марий йылме да ИКН предмет-влакым пырля туныктат.

2018-2019 тунемме ийын школлаште марий йылмым туныктымо да тунемме нерген информаций

2018-2019 тунемме ий тӱҥалмылан школлаште руш йылмым 100% йоча тунемеш. Марий йылмым шочмо йылме семын – 7948 йоча (але 0,4%), марий йылмым кугыжаныш йылме семын – 35977 йоча (але 47,3%), кугыжаныш марий йылме да ИКН предмет-влакым интегрированно (пырля) – 20878 йоча (але 27,4%), татар йылмым – 1156 йоча (але 1,5%), одо йылмым – 64 йоча (але 0,1%) тунемеш.
Федералысе закон шке ойырен налме (добровольность) нерген ойла. Сандене тиде тунемме ийын кандаш школын йоча-влакше марий йылмым тунеммым чарненыт. Кодшо ийын тыгайже вич школ лийын.
Ужына, марий йылмым тунемдыме-влакын чотышт кушкеш.
2008-2017 ийлаште 53 тунемме пособий печатлалтын. Идалык мучаш марте 3 тунемме пособий да нунын электрон версийышт ямдылалтыт, а 2019 ийын эше куд тӱрлӧ учебник-влак лектыт.