12 февральыште Кужэҥер районышто кандашымше гана марий калык йӱлам ончыктымо «Коҥга пайрем» район фестиваль лие.

Тудым районысо тӱвыра пӧлка дене «Саскавий» марий ӱдырамаш ушем пырля эртарышт.

Ожно ты пайрем ик эн кугулан да аклымылан шотлалтын. Тудо лач Кужэҥер, Шернур да У Торъял районлаште эртен. Утларакшым Кужэҥер кундемысе Токтайбеляк, Кугу Чарнур, Изи Чарнур, Старсела (Верх-Ушут) велне, Шернур районысо Шӱргыял, Кугу Шокшем могырышто да У Торъял районысо Кузнеч (Кузнецы) кундемыште палемденыт. Коҥга пайрем годым Коҥга пазар гӱжлен. Тачат шоҥгырак-влак Токтайбелякыште эртыште кугу пазарым порын шарналтат. Пайрем кум кече дене шуйнен. Тыгодым родо-тукым икте-весе деке вес ял лашке унала имне дене кудалыштын. Кажне суртышто коҥгаш могай гына тамле кочкышым кӱэштын огытыл: мелнам, команмелнам, туарам, пулашкамуным. Чыла тидым ӱстембак вераҥденыт. Коҥгалан, сийлан тауштен, Юмо деч тазалыкым, перкем йодыныт. Еҥ-влак ял мучко мурен-куштен, веселитлен коштыныт, вашла палыме лийыныт.

Коҥга пайрем таче калыкыште йомын манаш лиеш. Тудым шагал еҥ палемда. Но ты йӱлам мондаш огыл манын, кажне ийын Кужэҥер районышто «Коҥга пайрем» район фестивальым эртарат.

Тушко ты районысо коллектив-влак дене пырля пошкудо районла гычат ушнат. Тений Советский ден Параньга кундемла гыч ансамбль-влак толыныт. Тиде пайремым жап ше годым «Саскавий» ӱдырамаш ушем эртараш темлен. Кызытат ты ушем пайремым эртарымашке кумылын ушна, пӧлек-влакымат ямдыла. Жюриштат «Саскавийын» чолга ӱдырамашыже-влак лийыныт, верысе калыкым пайрем дене саламлаш палыме поэт Альбертина Ивановам, мурызо-влак Татьяна Денисовам, Светлана Яндуковам, Вера Соболевам да Александр Егошиным конденыт. Погынышо калыкым мурызо-влак муро дене, а поэт «Коҥга пайрем» у почеламут дене куандарышт.

Пайрем сайын эртыш. Ансамбль-влак положений почеш лач ты пайремым гына огыл, а тӱрлӧ марий йӱлам ончыктышт. Советский посёлко гыч «Кугезе кумыл» ансамбль лач Коҥга пазарын ик ужашыжым почын пуыш. Ончен шинчыше-влаклан ту жапыш пӧртылмӧ гай чучын колтыш. Моло участник-влакат вургемышт, мурышт да койышышт дене ончышо-влакым чотак сымыстарышт. Калык зал тич погынен ыле. Кажне коллективын выступленийжым совым рӱж кырен вашлие.

Таче «Коҥга пайремым» шарнымаш да тӱшка калык коклашке шарымаш – йӱлам арален кодымаште кугу ошкыл гынат, коллектив-влаклан марий йӱлам келгынрак шымлаш тыланыме шуэш. Тунам сценышке лукташ материалат ситышын лиеш.

Ты гана фестивальыште икымше вер дене кок коллектив палемдалтын: Советский посёлкысо «Кугезе кумыл» ансамбль ден Кужэҥер районысо Марий Шой клуб пеленысе «Кумылоҥгыр» коллектив. Кокымшо верыште – ты районысо Старсела гыч «Тымык кас» ансамбль. Вес ий «Коҥга пайрем» эстафете почеш лач ты кундемыште эрташ тӱҥалеш. А Кужэҥер тӱвыра полат пеленысе «Шымавий» коллектив кумшо верыш лектын.

Таче шукын монденна: коҥга суртышто шнуй аралтышлан шотлалтын, тудын вий-куатше моткоч кугу лийын. Айдемын шочмыж гыч тӱҥалын, ӱмыржӧ мучко тудо ырыктен, пукшен-йӱктен, чер деч эмлалташ полшен, осал деч арален. Коҥган вий-куатше кугу. Арам огыл марлан кайыше ӱдырлан пеленже шӱчым, шырпым да пум пуэн колтеныт. Качын суртыштыжо у шешке коҥгашке шке пужо, шырпыже дене ылыжтен, мелнам кӱэштын, у родо-тукымжым сийлен.

Айста кызытат коҥган шнуй вийжым саклаш да аралаш
тӱҥалына.

Ирина Степанова
Авторын фотожо